Yenilikçi Blokzincir Teknolojisi Üzerinde Genel Bir Değerlendirme – Bilişim Teknolojileri Yönetim ve Denetim Enstitüsü

Blokzincir, bitcoin adlı dijital para birimi bağlamında ünlü olmuştur. Bittoin ve diğer para birimleri pek çok çevrede bilinmesine rağmen, blokzincir teknolojisi çok bilinmemektedir. Veri işlem kayıtlarının sürekli artan bir listesini veya zincirini tutan dağıtılmış bir veritabanı olarak tanımlanan blokzincir sisteminin her bir bölümünde kayıt zincirinin bir kopyası bulunmaktadır. Bu şekilde, bilgilerin değiştirilmesi ve düzeltilmesi güvence altında olmaktadır. Her hangi bir halkadaki değişme derhal fark edilebilmektedir.

Teknik açıdan bakarsak, blokzincir, bilgi parçalarını içeren ardışık bloklardan oluşan merkezi olmayan veya dağıtılan bir veritabanı olarak görülmektedir. Veritabanının doğru durumunu tanımlayan, kontrol eden veya düzenleyen merkezi bir merci yoktur. Prensip olarak, yazılım aracılığıyla blokzincire erişimi olan her kullanıcı kendi veritabanının tamamına sahip olabilir.

Blok zincirinin ana özellikleri şöyle özetlenebilmektedir:

Ağ içerisinde veri bütünlüğü

Veri bütünlüğü, verinin müdahalelere maruz kalmaması, değiştirilmemesi ve veri sahibi dışında başkalarının erişiminde olmaması büyük önem arz etmektedir. Blokaj zinciri, bir önceki işlem ve mevcut işlemlerin hash değerleri karşılaştırması ilkesine dayanır. Karma değer, bir dosyaya bağlı, genellikle “parmak izi” olarak adlandırılan kriptografik, ideal olarak net bir değerdir. Blokçalar elektronik belgeler veya diğer bilgiler için (elektronik imza süreçleriyle karşılaştırıldığında) belirli karma değerler üretmekle kalmaz, aynı zamanda imzalı karma değerlerini seri olarak bir tür kayıt defterine (defteri işlevi) depolar. Yeni bir karma değeri ve karşılık gelen imza, blok zincir dosyasına yeni bir blok olarak eklenir. Saklanan karma değerlerin bütünlüğünü (değişmezlik) sağlamak için, blokaj uygulamaları, merkezi bir makam (bir güven servis sağlayıcı / sertifika yetkilisi gibi) kullanmaz. Bu nedenle yüksek erişilebilirlik, saf haliyle bir blok sisteminin avantajlarından birisi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bir işlemi gerçekleştirmek için, işlemin bilgilerini içeren özel şifreleme anahtarı ile bir imza oluşturulur. İmzalanan işlem daha sonra ağa yayınlanır. Şimdi tüm katılımcılar gönderenin imzasının genel anahtarını çıkararak ve imza geçerliliğini doğrulayarak doğrulayabilirler. İmza, işlemle aynı ise, katılımcılar bunu onaylar. Dolayısıyla, blok zinciri ile birbirlerini tanımayan iki taraf, aracı veya merkezi bir otoritenin onayına gerek duymadan bir şeyin “gerçek” olduğunu anlayabilmektedirler.

Dağıtık Güç

Her hangi bir merkezi veri tabanının ele geçirilmesi mevcut durumda tüm sistemlerin en büyük riski olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunu engellemek amacıyla yedekleme mekanizmaları vb. gibi pek çok teknik uygulansa da risk tamamen bertaraf edilememektedir. Sistem sahibinin manipülasyonu da başka bir risk olarak bilinmektedir. Merkezi bir mekanizmadan bile kolayca kontrol edilemeyen dağınık bir yaklaşıma abone olarak bu otoritelerin müdahalesine karşı da kendisini korumaya alması büyük önem arz etmektedir. Bu fikrin en önemli yanı, güvenin sisteme ve onun matematiksel ve hesaplamalı algoritmalarına yerleştirilmesi gerektiğidir.

Açıklık ve Tanıtım

Adem-i merkeziyetinden dolayı, blok zincir halka açık olmak durumundadır. Aksi takdirde, gerekli dağılımı elde etmek için yeterli sayıda katılımcıyı elde etmenin hiçbir yolu yoktur. Sadece karma değerler saklandığından, fiili işlemleri bir blokçuk deliline bağlamak için daha fazla bilgi olmaksızın mümkün olamamaktadır. Kullanıcı verileri, hesap detayları ve işlemlerin hepsi anlamsız şifrelerden oluşmaktadır. Onlardan içerik verisi ile ilgili herhangi bir sonuç çıkartamaz. Bu anlamda açık olması bir risk oluşturmamaktadır. Ancak her türlü riske karşı şifreli verilerin hepsi tekrar maskelenmek durumundadır.

Anonimlik

Çekirdek sisteminde, blok zincir sistemleri anonimdir: işlemler sertifikalarla birbirine bağlıdır. Blockchain’in kendisi katılımcıların kimliğini ortaya koymaz, gerçek hayatta hangi gerçek veya tüzel kişinin sertifikaya bağlandığını da sağlayamaz. Bu da özellikle kimliklerin belli olmasını istemeyenlerin sisteme dahil olmasına neden olmaktadır.

Değiştirilemezlik

Blok zincirinin parçası haline gelen bir değerin silinmesi veya değiştirilmesi neredeyse imkânsızdır. Mantıksal açıdan milyonlarca verinin hepsinin birbirileriyle olan ilişkileri bağlamında şifrelenmesi bu anlamda güvence sağlamaktadır.

Blokzincir Sistemlerinin Genel Kullanılma Amaçları

Blok zincir teknolojisi bugüne kadar sanal para birimleri için ağırlıklı olarak kullanılmış olup, ana örnek “Bitcoin” sistemidir. Bununla birlikte, gittikçe daha fazla sayıda şirket (“legaltech”), elektronik belgelerin bütünlüğünü sağlamak için veya bir belgenin doğruluğunu dolaylı olarak doğrulamak için blok zincir teknolojisini kullanmayı keşfetmektedir. Şu sıralar bu hizmetler, nitelikli elektronik imza kullanılarak elde edilebilecek sonuçların işlevsel bir varyasyonundan biraz daha fazla görünmektedir. Tek fark, merkezi bir güven servisi için zorunluluk olmaması. Dolayısıyla akredite kurum ve sertifikalandırma mekanizması gerekmemektedir.

Günümüzde blok zincir teknolojisinin temel hedeflerinden biri, işlem maliyetlerini düşürecek “aracılar” olarak adlandırılan bir önlem veya azaltmanın önerilmesidir. Bankalar ve borsalar (ödeme ve muhasebe sistemleri, takas ve tasfiye sistemleri), her türlü sicil (ticaret sicili, tapu sicil kaydı), aynı zamanda vergi otoriteleri, sosyal hizmetler, trafik otoriteleri ve noterler gibi yetkili kuruluşlar imza belgesi, kanıtların korunması ve noter emanet hesapları söz konusu olduğu sürece) rolleri sorgulanan “aracılar” arasında sayılmaktadırlar.

Blokzincir teknolojisi veriyi işleme ve depolamada yenilikçi bir yaklaşımla tüm verilerin birbirisinin izini taşıdığı gelişmiş bir şifreleme mekanizması yoluyla veri tutarlılığı ve gizliliğini sağladığından kullandığından dolayı, e-devlet uygulamaları, sağlık verileri, finans ve noterlik gibi mekanizmaların yakın zamanda bu teknolojiye geçeceği değerlendirilmektedir. Dolayısıyla bu teknoloji üzerinde kariyer planlama ve yatırım yapma açısından daha fazla odaklanma önem arz etmektedir.

Dr. Ahmet EFE

CISA-CRISC-PMP

Ankara Kalkınma Ajansı İç Denetçisi

ISACA 2018 Küresel Başarı ödül sahibi

Referanslar: